Ora et Labora Módl się i pracuj i nie bądź smutny
Benedyktyni są mnichami, a ich duchowość wywodzi się z najwcześniejszych przejawów życia konsekrowanego w Kościele. Słowo mnich (monos) oznacza kogoś, kto jest sam. Samotność ta ma stworzyć miejsce dla lepszego spotkania z Bogiem. Monastycyzm chrześcijański jest formą odpowiedzi człowieka na łaskę Ewangelii.
Cechą naczelną duchowości monastycznej jest „bycie z Bogiem”, do którego mnich dąży przez metanoię, czyli codzienne nawracanie się. Monastycyzm ma swe bardzo wyraźne miejsce w Kościele jako ZNAK absolutu Bożego.
Absolut Boga, objawiony w Chrystusie, jest prawdą zasadniczą warunkującą sens powołania monastycznego. Zrozumienie tej prawdy nie jest jedynie działaniem intelektu, ale całej istoty człowieka, co pociąga za sobą konieczność dania świadectwa swej wiary przez praktyczne podporządkowanie życia Bogu najwyższemu. Na pewno odnosi się to do każdego chrześcijanina, ale w przypadku mnicha musi przybrać istotę i formę wyłącznej przynależności do Boga.
Pierwszym warunkiem rozwoju świadomego kontaktu z Bogiem jest gotowość zerwania z grzechem. Do tego w oparciu o łaskę służą rozmaite ćwiczenia ascetyczne mające na celu oczyszczenie człowieka. Jednakże aspekt pokutny czy ascetyczny nie stanowi sam w sobie istoty metanoi, której zadaniem jest wprowadzenie człowieka na drogę poszukiwania Boga. Jest to więc stałe i rzeczywiste podporządkowanie się woli Bożej. Metanoia jest wyrazem miłości.
Mnich w oparciu o rady ewangeliczne i odpowiadające im śluby stawać się ma nie tylko w wymiarze wewnętrznym znakiem godności człowieka i chrześcijanina. Benedyktyn w swych ślubach zobowiązuje się do przyjęcia monastycznego stylu życia, do posłuszeństwa zgodnego z regułą i stałości. Cechą charakterystyczną benedyktyńskich ślubów monastycznych jest związanie się mnicha z konkretną wspólnotą. Śluby mimo swojej wielkiej wartości i godności nie stanowią celu same w sobie, są sposobami urzeczywistniania najgłębszego pragnienia bycia z Bogiem. Profesja monastyczna dokonująca się w połączeniu z Eucharystią jest publicznym przyjęciem konsekracji Boga.
Mnich jest powołany do czynienia dobra swoim bliźnim przez wyraźny przykład życia ukierunkowanego na Boga. Dystans do „świata” w duchowości benedyktyńskiej nie jest jakimkolwiek gardzeniem dobrami stworzonymi przez Boga, lecz ma się wyrażać przez mądrą selekcję, która doprowadza do bardziej obiektywnej i rzeczowej oceny doczesności.
W duchowości monastycznej życie wewnętrzne jest nacechowane największą swobodą, kształtuje się jednak na Biblii i liturgii. Stąd modlitwa objawia się w dwóch formach: jako modlitwa liturgiczna i jako modlitwa indywidualna.
Liturgia jest jednym z zasadniczych elementów spajających wspólnotę mniszą, i jest dla mnichów podstawowym, niewyczerpanym i przebogatym źródłem całego życia wewnętrznego. Centrum Monastycznej Liturgii Godzin jest codzienna Eucharystia.
Tradycja monastyczna nie wytworzyła wyraźnego systemu modlitwy wewnętrznej. Modlitwa ta charakteryzuje się wielką otwartością. Czerpie ona z dwóch źródeł: z codziennej liturgii i lectio divina – medytacyjnej lektury Biblii i jej komentarzy, głównie patrystycznych. W życiu mniszym chodzi o wytworzenie specyficznej postawy modlitwy, która z mnicha czyni człowieka modlitwy.
Św. Benedykt w Regule zajął wyraźnie pozytywne stanowisko wobec pracy. Jest ona normalnym źródłem utrzymania klasztoru i pomocy potrzebującym. Praca stanowi dla niego jeden ze sposobów „służby Bożej”, okazję przybliżenia się do Boga i braci. Stąd prawdziwie poważny i uczciwy stosunek do pracy, wypływający z poczucia Bożej obecności.
Mnich wiąże się na całe życie z jedną wspólnotą jako „szkołą służby Pańskiej” (RB Prol,45). W jej ramach samotność i wzajemna więź są jednakowo ważne dla otwarcia się na misterium Chrystusa. Widzialnym znakiem jednoczącym wspólnotę jest osoba opata.
Do podstawowych składników reguły i tradycji benedyktyńskiej należy przyjmowanie gości, w których mnisi mają spotykać Chrystusa. Ta podstawowa forma apostolstwa w życiu mniszym realizuje się w sposób właściwy poszczególnym klasztorom.
Życie monastyczne przeżywane całościowo, bez szukania jakichś obcych wartości wtórnych, uzdalnia do optymistycznego stosunku do materii, stworzenia i świata, mimo ich przemijalności. Owocem tego jest poszukiwany przez mnicha pokój – pax benedictina.